Superfoods z naszego podwórka

Superfoods (superżywność) to produkty roślinne, które od wieków stosowane były przez miejscową ludność jako składnik codziennej diety. Odznaczają się one wyjątkowo wysoką zawartością składników odżywczych skoncentrowanych w niewielkiej masie produktu. Rośliny używane do sporządzania tej żywności mają w składzie niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu substancje: nienasycone kwasy tłuszczowe, pełnowartościowe białko, węglowodany złożone, wyjątkowo bogaty zestaw witamin i minerałów oraz inne związki, przede wszystkim o działaniu antyoksydacyjnym.

Poznaj nasze "własne" superfoods, które wracają do łask - i niekoniecznie muszą mieć egzotyczne pochodzenie ;)

Pokrzywa zwyczajna (łac. Urtica dioica) jest rośliną dziką powszechnie występującą w Europie i Azji. Chociaż zaliczana jest do chwastów, to ma ogromny potencjał leczniczy:

• wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne;
• działa przeciwzapalnie, m.in. leczy stan zapalny jelita grubego;
• działanie hipoglikemicznie – jest więc pomocna w leczeniu cukrzycy;
• działa hipocholesterolemicznie;
• działa antyagregacyjnie – przeciwdziała powstawaniu zakrzepów;
• leczy schorzenia urologiczne oraz rozrost gruczołu krokowego u mężczyzn;
• ma właściwości antyalergiczne;
• wspomaga leczenie reumatyzmu i artretyzmu 
• wzmacnia układ immunologiczny – wykazuje działanie bakteriobójcze, przeciwwirusowe i antygrzybicze,
• działa moczopędnie, usprawnia więc pracę nerek, oczyszcza je i leczy, dlatego jest polecana przy kamicy nerkowej, skąpomoczu oraz w stanach zapalnych nerek, pęcherza moczowego i dróg moczowych;
• oczyszcza organizm z toksyn, pozostałości po zażywanych lekach i innych chemicznych substancjach; usuwa metabolity powstałe w organizmie po szkodliwych związkach; oczyszcza też wątrobę i nerki, przyspiesza usuwanie nadmiaru kwasu moczowego, mocznika i jonów sodu wraz z moczem – wszystko to zapewnia równowagę biologiczną organizmu;
• ma silne działanie przeciwnowotworowe dzięki wysokiej zawartości łatwo przyswajalnego krzemu, którego niedobór stwarza w organizmie warunki do powstawania i rozwoju raka;
• przeciwdziała alergii dzięki zawartości flawonoidów działających przeciwhistaminowo;
• zapobiega osteoporozie z powodu dużej zawartości dobrze przyswajalnego wapnia i krzemu;
• wspomaga odchudzanie – sekretyna pobudza pracę trzustki i powstawanie żółci oraz przyspiesza trawienie.

Najlepiej jeść ją na surowo (brrr), zachowuje wtedy najwięcej cennych substancji. Można z niej sporządzić pesto jak z bazylii czy szpinaku, wycisnąć przez maszynkę do mielenia mięsa na sok (potrzeba wtedy sporo liści), który następnie oddziela się od pozostałości rośliny przez gazę i miesza z sokiem z cytryny lub odrobiną spirytusu (tak powstaje nalewka), pić w postaci naparu lub młode listki dodać do sałatki. Przed obróbką należy pamiętać o przelaniu liści i łodyżek gorącą wodą – przestaje parzyć. Najbardziej odżywcze są młode majowe listki zrywane z samego wierzchołka rośliny. Dawniej starsze osoby praktykowały biczowanie się świeżymi pokrzywami, gdyż był to bardzo skuteczny sposób na artretyzm i reumatyzm.

Skrzyp polny (łac. Equisetum arvense L.) jest byliną powszechnie występującą w całej Europie, uważany jest za chwast, łatwo dostępny w Polsce. Zawiera:

• witaminę C,
• związki fenolowe (polifenole),
• flawonoidy (kwercetynę, luteolinę, kemferol, apigeninę),
• saponiny,
• związki mineralne: związki krzemu oraz sole potasu, wapnia, fosforu, żelaza, manganu i kobaltu,
• kwasy organiczne: krzemowy, jabłkowy, szczawiowy, benzoesowy, cytrynowy,
• sterole roślinne,
• taniny.

Skrzyp można stosować do picia jako napar, odwar natomiast – do leczniczych kąpieli, a młode rośliny zaś dodaje się do odżywczych sałatek i zup. Dobrym środkiem leczniczym jest też alkoholowa nalewka na skrzypie.

Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale) to roślina szeroko rozpowszechniona, uważana za chwast. Zawiera związki fenolowe, terpeny, flawonoidy oraz węglowodany, białka, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i minerały. Dzięki temu bogactwu wykazuje właściwości lecznicze:

• silne cechy antyoksydacyjne – związki fenolowe hamują tworzenie się wolnych rodników tlenowych, co przejawia się m.in. w ochronnym działaniu na komórki wątroby;
• przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze;
• zapobiega powstawaniu stanów zapalnych i wspomaga leczenie;
• wspomaga leczenie nowotworów i zapobiega ich rozwojowi;
• hipolipidemiczne – obniża poziom złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi, co zmniejsza ryzyko powstania miażdżycy i innych chorób układu krążenia.

Właściwości lecznicze wykazują zarówno kwiaty i liście, jak i korzenie. Najpopularniejszym zastosowaniem jest sporządzanie ze świeżo zebranych główek kwiatowych tzw. miodu z mniszka lekarskiego – syropu. Odstawić kwiaty na jakiś czas, aby pozbyć się ewentualnych owadów, następnie ugotować kwiaty w wodzie, odcedzić wywar i dodać cukier oraz sok z cytryny. Młode listki mniszka lekarskiego są idealnym dodatkiem do sałatek i zup, a korzeń – naparem.

Jarmuż (łac. Brassica oleracea subsp. acephala var. sabellica) to jadalna rodzima roślina, znana od średniowiecza. Zaliczana jest do warzyw kapustnych, jest prawdziwą skarbnicą substancji odżywczych. Zawiera:

• witaminy: A, B1 (tiaminę), B2 (ryboflawinę), B3 (PP, niacynę), B6 (pirydoksynę), B9 (kwas foliowy), C, E i K;
• minerały: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód;
• białka;
• węglowodany złożone;
• nienasycone kwasy tłuszczowe;
• błonnik;
• polifenole;
• sulforan należący do izocyjanianów będących produktem glikolizy glukozynolanów.

Oprócz cennych walorów kulinarnych ma wiele cech poprawiających zdrowie:

• zwalcza groźne dla zdrowia drobnoustroje, m.in. bakterie odpowiedzialne za rozwój wrzodów żołądka i dwunastnicy (Helicobacter pylori) – sulforan
• poprawia kondycję układu krwionośnego; 
• działa przeciwzapalnie i przeciwnowotworowo.

Jarmuż to warzywo nadające się do sporządzania smacznych i niezwykle zdrowych potraw. Liście można zblendować na zielony koktajl, dodawać do zup, sosów, farszu do naleśników, pierogów czy mięsa, surowy dodawać do sałatek lub nawet zrobić z nich chipsy (lekko osolić, skropić oliwą i krótko podpiec w piekarniku, staną się chrupiące i będą idealną zdrową przekąską).

Superżywność występuje w różnych zakątkach świata i z dnia na dzień staje się coraz bardziej popularna. Ostatnio dużo słyszy się o jagodach goi pochodzących z Chin, spirulinie (algach uprawianych w Meksyku i Afryce), jagodach acai rosnących w deszczowych lasach Amazonii czy południowoamerykańskich nasionach chia. Doceniamy je, jednak istnieje wiele polskich roślin, które mają równie bogaty skład, a dodatkowo są łatwo dostępne i niedrogie. Warto zwrócić uwagę na rodzime, prozdrowotne rośliny i włączyć je do codziennej diety. Z pewnością wpłynie to na dobre samopoczucie i zapobiegnie wielu współczesnym schorzeniom lub pomoże się z nich wyleczyć.